DEVRİM NİTELİĞİNDE TEKNOLOJİ: BLOCKCHAİN

Öyle bir sistem düşünelim ki hem herkes erişebilsin hem de kimse kıramasın. Üstelik bu sistem hiçbir bireyin, ülkenin veya hükümetin kontrolü altında olmasın. Evet! Blockchain teknolojisinden söz ediyorum.

Blockchain teknolojisini daha önce duymuşsunuzdur. Birçok kişi tarafından bu teknoloji ‘geleceğin teknolojisi’ olarak anılıyor. Peki, nedir blockchain’i bu kadar önemli yapan? Gelin hep birlikte öğrenelim.

Blockchain Nedir?

Blockchain, merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmadan verilerin güvenli ve şeffaf bir şekilde işlenmesini sağlayan bir kayıt defteridir. Bu teknolojiyi böylesine özel ve önemli kılan çok fazla şey var. Bunlara detaylı değineceğiz fakat birkaçını saymak gerekirse merkeziyetsizlik, güvenlik ve çalışma prensibi diyebiliriz.

Bu teknolojiyi kripto paralar üzerinden anlatmak daha kolay olacaktır. Fakat şunu da belirtelim: Kripto paralar ve blockchain aynı şeyler değil. Kripto paralar, blockchain’in kullanım alanlarından yalnızca biri.

Diyelim ki bir miktar Bitcoin satın aldınız. Yaptığınız bu işlemin verilerini saklayan bir kayıt defterine ihtiyaç var. Aksi takdirde aynı para ikinci kez harcanabilir ve dolandırıcılık riski artar. Tamamen sanal bir durumdan bahsediyoruz, unutmayın. Güvenlik riskleri çok daha fazla yani. 

Satın alımınız sonucunda ne kadar Bitcoin aldığınız ve cüzdan adresiniz gibi kilit veriler şifrelenerek kayıt altına alınır. Bu kayıtlar blok haline getirilerek birbirine bağlanır ve böylece kayıt defteri ortaya çıkar. Kabaca anlatmak gerekirse durum bu şekilde. Fakat bu durum nasıl yüksek güvenlikli olabiliyor? İşte o kısım blokların birbiriyle zincirlenmesi ve kayıtların tek bir merkeze bağlı olmamasıyla alakalı.

Hash Değeri: Bir veri parçasını sabit uzunlukta, benzersiz bir çıktıya dönüştüren matematiksel bir algoritmadır. Verinin uzunluğu ne olursa olsun hash değeri her veri için aynı uzunlukta olmalıdır.

Örneğin blockchain’de SHA-256 algoritması kullanılır ve tüm veriler 256 adet 0 ve 1’lerden oluşan bir şifreye dönüştürülür. Şifre 64 karakter şeklinde görülür. Bu işlem rastgele gibi dursa da rastgele değildir. Aynı veri her zaman aynı hash çıktısını verir. 

Bir blok, üç temel bileşenden oluşur: hash değeri, yapılan Bitcoin işlemleri, önceki bloğun hash değeri. 

Madenciler, önceki bloğun hash değerini ve son bloktan bu yana yapılmış işlemleri alarak belirli bir matematiksel işlemi çözmeye çalışırlar. Çözüme ilk ulaşan madenci, o bloğu oluşturmuş olur. Bu durum Proof of Work olarak tanımlanır. Böylece mevcut bloğun hash değeri belirlenir ve blok, zincirin bir parçası olur.

Çözüme ilk ulaşan madenci, blok ödülünün sahibi olur. Blok ödülü ise her kripto varlık için değişkenlik gösterebilir.

Merkeziyetsizlik ve Değiştirilemezlik

Blockchain teknolojisi, hiçbir merkezi otoriteye bağlı değildir. Dünyanın herhangi bir yerinden herhangi bir kişi olarak son bloğu oluşturmaya çalışabilirsiniz. Yani kayıt defteri aslında hepimizin elinin altında. Bütün madencilerin ulaşabildiği bu defter, değiştirilmesi imkansız bir yapı oluşturuyor. Çünkü bir blok içerisindeki tek bir işlemi değiştirmek demek, o bloğun hash değerini değiştirmek demektir. Bir bloğun hash değeri değişirse bütün sistem değişir. Çünkü blokların hash değerleri birbirine bağlıdır. Bir önceki kısımda bundan bahsetmiştik. 

Tek bir değerin bile değişmesi imkansızdır diyoruz çünkü blockchain ağı, her yeni bloğun eklenmesi için madencilerin veya doğrulayıcıların onayını gerektirir. Bu onay süreci, tüm ağ üyeleri tarafından yapılan denetimlerle sağlanır. Dolayısıyla, bir işlemi veya bloğu değiştirmek isteyen bir kişi, tüm ağı ikna etmek zorundadır. Ama siz yine de bu sistemi değiştirmeye kararlı birisiniz diyelim. Ve bir madenciyi, bir blokta yapılan herhangi bir işlemi değiştirmeye ikna ettiniz. Bu, değişim için yeterli değildir. Çünkü çoğunluğu ikna etmeniz gerekir. Dünyanın her yerinde, farklı ülkelerden, farklı ırklardan, çıkarları birbiriyle çatışan binlerce insanın planınıza ‘tamam’ demesi gerekiyor. Sizce bu, ne kadar mümkün?

Merkeziyetsizlik Neden Bu Kadar Önemli?

Bir sistemin ‘merkeziyetsiz’ olması o sistemi neden daha güvenli yapar? Şöyle düşünelim: diyelim ki A Bankası’nda bir miktar paramız var. Bu paraların kayıt altına alındığını biliyoruz. Peki, bu kayıtlar nereye bağlı? Cevap basit: tabii ki A Bankası’nın merkezine. 

Şimdi de kötü amaçlı bir hacker gibi düşünelim. Bu kayıtları ele geçirmek için nereye saldırmalıyız? Evet, A Bankası’nın merkezine. 

Güvenlik açığı bulmak için tek merkeze odaklanmak, işleri oldukça kolaylaştıracaktır. Uzun lafın kısası, merkez; hedef demektir.

Bitcoin ve İlk Blockchain

Yıl 2008. Satoshi Nakamoto takma adını kullanan biri “Bitcoin’in Beyannamesi”ni yayımladı. Bu belgede, blockchain teknolojisinin kripto para birimlerinde nasıl kullanılacağına dair temel prensipler ortaya kondu. Nakamoto’nun önerdiği sistem, merkeziyetsiz bir defter ile işlemlerin güvenli bir şekilde doğrulanmasını ve kaydedilmesini sağlıyordu. Bundan 1 yıl sonra ise Satoshi Nakamoto, Bitcoin’in ilk bloğunu- “Genesis Block” -oluşturdu. Bu, blockchain’in ilk gerçek uygulamasıydı ve Bitcoin ağı üzerinde işlemlerin gerçekleştirilmesine başlandı. Bu dönemde, blockchain teknolojisi sadece Bitcoin ile ilişkilendiriliyordu.

Genesis Block, diğer bloklardan farklıdır. Sebebi ise ilk blok olmasıdır. Normal bloklar, önceki blokların hash değerlerini içerir ve bu zinciri oluşturur. Ancak Genesis Block’tan önceki blok olmadığından önceki bloğun hash değeri”0″ olarak belirlenmiştir.

Genesis Block, 50 Bitcoin değerinde bir blok ödülü içerir. Ancak bu ödül, Genesis Block’tan elde edilen Bitcoin’ler, teknik nedenlerden dolayı harcanamaz. Yani, bu 50 Bitcoin’lik ödül herhangi bir adrese transfer edilemez. Bu tasarım seçeneği, Bitcoin’in güvenliğini ve sistemin bütünlüğünü korumak amacıyla yapılmıştır. Genesis Block’ta yer alan ilk 50 Bitcoin ödülü, sonraki bloklarda madencilik ödülü olarak kullanılan sistemin temelidir.

Blockchain Kullanım Alanları

Bu teknoloji, hayatın içinden birçok noktada kullanılır. İşte bunlardan bazıları:

• Finans ve Bankacılık: Uluslararası ödemelerde hız ve maliyet tasarrufu sağlar. Blockchain, aracılara olan ihtiyacı ortadan kaldırarak daha hızlı ve düşük maliyetli transferler sağlar.

• Akıllı Sözleşmeler: Sözleşmelerin otomatik olarak yürütülmesini sağlar. Örneğin, bir ödeme belirli bir şart yerine getirildiğinde otomatik olarak yapılabilir. Bu, finansal işlemlerin doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır.

• Tedarik Zinciri Yönetimi: Ürünlerin tedarik zincirindeki her adımını kaydeder ve izler. Bu, ürünlerin kaynağının ve yolculuğunun doğruluğunu artırır, sahteciliği önler.

• Sağlık Hizmetleri: Hasta bilgilerini güvenli bir şekilde saklar ve paylaşır. Blockchain, hasta kayıtlarının yetkisiz erişime karşı korunmasına yardımcı olur. Ayrıca ilaçların üretim ve dağıtım sürecini izler, sahteciliği önler ve güvenliğini artırır.

• Kimlik Yönetimi: Bireylerin dijital kimliklerini güvenli bir şekilde saklar ve doğrular. Bu, kimlik hırsızlığını önler ve doğrulama süreçlerini hızlandırır.

• NFT: Dijital sanat eserlerinin ve koleksiyonların sahipliğini ve değerini doğrular. NFT’ler, sanatçıların eserlerini dijital ortamda temsil eder.

Blockchain ve Yasal Düzenlemeler

Blockchain ve kripto paraların popülerliğinin artmasıyla birlikte akıllarda bazı soru işaretleri belirmeye başladı. Bunlardan biri, kripto paralar ve blockchain’in yasallığı ile ilgiliydi. Birçok kişi, yapılan işlemlerin yasal olmadığıyla ilgili endişelere sahip. Bu yüzden bu konuyu daha detaylı ele alalım.

• Yasal Statü: Blockchain teknolojisi ve kripto paralar, birçok ülkede farklı yasal statülere sahiptir. Blockchain teknolojisini kabul eden ülkeler olduğu gibi sınırlamalar getiren ülkeler de vardır. Çin, Hindistan, Bangladeş, Bolivya gibi ülkeler, kripto paralar ve blockchain’le ilgili bazı yasaklamalar getirmiştir. 

• Finansal Düzenlemeler: Kripto paralar, finansal ürünler olarak değerlendirildiğinde, finansal düzenlemelere tabi olabilir. Bu düzenlemeler, piyasa manipülasyonunu, dolandırıcılığı ve diğer finansal suçları önlemeye yönelik olabilir.

• Veri Silme Sorunları: Blockchain’in değiştirilemezliği, bazı veri koruma yasalarının gerektirdiği “veri silme” talepleri ile çelişebilir. Bu nedenle, veri silme veya güncelleme gereksinimlerini karşılamak zor olabilir.

• Akıllı Sözleşmeler ve Hukuki Geçerlilik: Akıllı sözleşmeler, blockchain üzerinde otomatik olarak yürütülen ve kodla yazılmış sözleşmelerdir. Ancak, bu sözleşmelerin yasal geçerliliği ve uygulanabilirliği konusunda belirsizlikler olabilir.

• Düzenlemeler Arası Farklılıklar: Blockchain ve kripto para düzenlemeleri ülkelere göre değişir ve bu durum uluslararası uyumsuzluklara yol açar. Farklı ülkeler, bu teknolojilere farklı yaklaşımlar benimsemektedir.

Blockchain teknolojisinin yaygınlaşmasıyla birlikte, daha net ve kapsamlı yasal çerçevelerin geliştirilmesi beklenmektedir. Bu çerçeveler, teknolojinin güvenli ve etkin bir şekilde kullanılmasını sağlayacaktır. Blockchain’in kullanım alanı yalnızca kripto varlıklarla sınırlı değildir. Blockchain gerçek potansiyelini gösterdiğinde, sınırlamalar getiren ülkeler, çıkarları doğrultusunda bu teknolojiye sıcak bakmaya başlayabilirler.

Gelecekte Blockchain

Günümüzde, blockchain ile neler yapılabildiği konusunda kafanızda birkaç fikir oluşmuştur. Fakat bu teknolojinin geleceği, günümüzden çok daha önemli. Gelecekte, blockchain teknolojisinin gelişmesiyle birlikte ne gibi durumlar ortaya çıkabilir, birlikte inceleyelim.

• Gelişmiş Ölçeklenebilirlik: Yeni teknolojiler ve protokoller artırmak için geliştirilmektedir. Gelecekte blockchain’in daha yüksek işlem hacimlerini desteklemesi sağlanabilir.

• Gelişmiş Akıllı Sözleşmeler: Akıllı sözleşmelerin daha güvenli, esnek ve kullanıcı dostu hale getirilmesi beklenmektedir. Yeni programlama dilleri ve platformlar bu gelişmeleri destekleyecektir.

• Bankacılık Sistemi: Blockchain’in, bankacılık sistemini kökünden değiştireceği ve merkeziyetsizliği yayacağına dair bir görüş mevcut.

• Gizlilik ve Güvenlik İyileştirmeleri: Gizlilik odaklı teknolojiler geliştirilerek kullanıcıların verilerini koruyacak ve daha fazla gizlilik sağlayacaktır. Ayrıca, daha güvenli ve dayanıklı ağ protokolleri üzerinde çalışmalar yapılacaktır.

• Regülasyon ve Hukuki Çerçeveler: Dünyanın dört bir yanında düzenleyici çerçeveler oluşturulacak ve blockchain teknolojisinin nasıl regüle edileceği konusunda daha net ve kapsamlı yasalar geliştirilecektir. Bu, yasal ve finansal risklerin azaltılmasına yardımcı olacaktır.

• Entegrasyon ve İş Birlikleri: Büyük şirketler ve hükümetler, blockchain teknolojisini kendi sistemlerine entegre edecek. Bu, kurumsal blockchain çözümlerinin artmasını ve genel kabul görmesini sağlayacaktır.

• Çapraz Zincir İş Birlikleri: Farklı blockchain ağları arasında iş birliği ve etkileşim artacaktır. Çapraz zincir çözümleri ve birlikte çalışabilirlik standartları, daha entegre ve verimli blockchain ekosistemleri oluşturacaktır.

• Eğitim ve Bilinçlenme: Blockchain teknolojisi hakkında daha fazla eğitim ve bilinçlenme sağlanacak. İş dünyası ve genel kamu, blockchain’in potansiyelini ve kullanım alanlarını daha iyi anlayacaktır.

Sonuç

Blockchain, adını henüz yeni duyurmaya başlamış bir teknoloji olmasına karşın geleceği oldukça parlak bir teknolojidir. Güvenlikle alakalı birçok sorunu çözüme ulaştıracak ve siber dünyada yeni bir çağı başlatabilecek kadar güçlü ve önemlidir. Alışageldiğimiz sistemler, sistemleri var edenler ve o sistemin her dönemde uygulanabilir olduğunu savunan çarkın dişlileri, elbette bu devrime karşı çıkabilirler. Bu teknoloji, bazı kişi ve kurumların çıkarına ters de düşebilir. Bütün bunlar, bu teknolojinin gelişmesi ve uygulanması önünde engel teşkil etmeyecektir. Geçmişte de bu konularda endişeler taşıyan birçok insan vardı. ‘Blockchain’ teknolojisinin adının bile bilinmediği bir geçmişten bu teknolojinin devrim niteliği taşıdığını düşündüğümüz günlere geldik. Şimdi, bu teknolojinin geleceğini görmek isteyenlere şunu vurgulayalım: Geçmişte yaşanan teknolojik değişimlerin, bugün blockchain ile nasıl bir devrim yarattığını gözlemliyoruz.

Blockchain hakkında daha fazla bilgi edinmek ve zincirin bir bloğu olmak için Blockchain Eğitimi’mize katılmayı unutmayın.

Daha güvenli bir dünyada görüşmek dileğiyle…