FİNANSAL ÖZGÜRLÜĞÜN TEMELLERİ

“Kendi hayatınızın patronu olmak için ne gereklidir?” sorusunu sorsak çoğunuzun cevabı “para” olurdu. Finansal yönden özgür olmak birçok kişinin -özellikle de gençlerin- hayali. Peki finansal özgürlük nedir? Bu yolda ne yapılmalı? Gelin hep birlikte öğrenelim!

Finansal Özgürlük Nedir?

Tanım olarak “Bir bireyin maddi yönden başkasına bağlı olmaması.” veya “Bireylerin maddi kaygıdan bağımsız şekilde yaşamaları.” diyebiliriz. Fakat bilmelisiniz ki finansal özgürlüğün anlamı, herkes için aynı olmayabilir. Aslında kişinin maddi yönden beklentisinin bu kavramın anlamıyla çok yakından bir ilişkisi var. Örneğin ben “Finansal özgürlük, her istediğimi -yarını düşünmeden- alabileceğim bir konuma gelmemdir” diyebilirken sizin beklentiniz daha yüksek veya daha düşük olabilir. 

Maddi olarak kimseye bağlı olmayan biri, istediği konumda değilse kendini finansal özgür hissetmeyebilir. Veya istediği konumda olmamasına karşın maddi yönden kimseye bağlı olmayan biri kendini “finansal özgür” olarak tanımlayabilir de. Yani bu, tamamen göreceli bir durumdur. 

Sıklıkla, finansal özgürlükle karıştırılan “finansal bağımsızlık” kavramını irdeleyelim. Zira bu ikisi aynı şeyler değil. 

Finansal özgürlük, kişinin temel yaşam ihtiyaçlarını karşılayabilecek finansal istikrarı sağlamasıdır. Finansal bağımsızlıkta ise “kişinin aktif olarak çalışmaya ihtiyaç duymadan yaşam masraflarını karşılayabilecek kadar gelir veya birikime sahip olması” şartı vardır. Yani eğer çalışmadan yaşamınızı sürdürecek birikim veya geliriniz yoksa siz, teknik olarak finansal bağımsız sayılmazsınız. 

Finansal bağımsızlık için en önemli şeylerden biri de pasif gelirdir. Pasif gelir, kişinin o an için çalışmadan elde ettiği gelirdir. Örneğin yapılan yatırımlar, arsa, kira gelirleri gibi. Finansal bağımsızlık kavramı genellikle emeklilikle ilişkilendirilir.

Finansal Özgürlüğe Giden Yolun Temelleri

Finansal özgürlüğe sahip olmak istiyorsanız sağlam bir temele ve iyi bir plana ihtiyacınız var demektir. Bu kısım; bütçe yönetimi, tasarruf, yatırım gibi kavramları içerir. Dilerseniz bu kavramları biraz daha açalım.

• Bütçe Yönetimi: Bütçe yönetimini başarılı bir şekilde yapmak için gelir-gider dengenizi iyi kurmanız gerekir. Bütçenizi bölmek, başarılı bir yönetim sağlayabilir. Gelirinizin giderinizden yüksek olması da birikim için iyi bir zemin oluşturur. 

• Tasarruf: Düzenli birikim yapmak, acil durumlarda rahatlamanızı sağlayacaktır. Bu yüzden doğru zamanlarda az da olsa birikim yapmak, küçümsenmemelidir. Bu birikimlerle bir acil durum fonu oluşturabilir ve zor zamanlar geçirebileceğinizi de düşünerek hareket edebilirsiniz.

• Yatırım: Burada asıl amaç paranın çalışabilir olmasını sağlamaktır. Yatırım yaparak paranızın enflasyonda değer kaybetmesini de engellemiş olursunuz. Yatırım için hisse senetleri, gayrimenkul araçları, emeklilik fonları gibi çeşitli araçlar kullanabilirsiniz. Fakat bunun yasal çerçevede olmasına dikkat etmelisiniz. Ayrıca piyasada çok fazla dolandırıcı olduğunu da göz önünde bulundurun. İyi araştırılmış bir yatırım büyük kârlar getirebilir.

Borç Yönetimi

Belli bir miktar borcunuz olması finansal özgürlüğünüzün önünde bir engel yaratabilir. Bu yüzden doğru stratejiler uygulayarak borçlarınızı en hızlı ve verimli biçimde kapatmak faydalı olacaktır. Birkaç stratejiye birlikte göz atalım:

• Borçların Önceliklendirilmesi: Öncelikle yüksek faizli borçlardan başlayarak ödeme yapmanız, uzun vadede faiz yükünü azaltır. Borçların listelenmesi ve faiz oranlarına göre sıralanması, öncelikli olarak hangi borçların kapatılacağını belirlemenize yardımcı olur.

• Kar Topu Yöntemi: Küçük borçları önce ödeyerek ilerleyin. Bu, borçlarınızın sayısını hızlıca azaltırken motivasyonunuzu artırabilir.

• Çığ Yöntemi: Yüksek faizli borçları önce ödeyerek faiz yükünü azaltın. Bu yöntemle, uzun vadede daha az para ödemiş olursunuz.

Borç yönetimini sağlamanın en önemli noktalarından biri de kredi kartı kullanımıdır. Kredi kartınız varsa ödeyebileceğiniz limiti aşmadan kullanmak ve gelir-gider tablonuza uygun harcamalar yapmak önemlidir.

• Kredi Kartı Kullanımı: Kredi kartı borçları, en yaygın borç türlerinden biridir ve yüksek faiz oranlarıyla hızlıca büyüyebilir. Kredi kartlarınızı gelirinizle uyumlu şekilde kullanmaya özen gösterin ve mümkünse her ay tam ödeme yaparak borç faizi ödemekten kaçının.

• Tüketici Kredileri: İhtiyaç kredisi gibi tüketici kredileri alırken, faiz oranları ve geri ödeme koşullarını dikkatle değerlendirin. Gereksiz borçlanmalardan kaçınmak için büyük harcamalar yapmadan önce bütçenizi gözden geçirin.

Bütün bunları söylemek, anlatmak oldukça kolay olsa da uygulama kısmı çoğu insan için zor olabiliyor. Bu noktada hepimizin hatırlaması gereken bir şey var: finansal disiplin.

• Harcamaları Kontrol Altına Alma: Gereksiz harcamalardan kaçınmak ve bütçe disiplini sağlamak, borç birikmesini engellemek için önemlidir. İhtiyaçlar ve istekler arasındaki dengeyi kurarak bilinçli harcamalar yapmalısınız.

• Ek Gelir Yaratma: Borçları daha hızlı kapatabilmek için ek gelir kaynakları yaratmayı düşünün. Bu; ek işlerde çalışma, serbest meslek veya pasif gelir kaynakları olabilir.

Emeklilik Planlaması

Finansal özgürlüğün emeklilik kavramıyla yakından ilişkili kabul edildiğini söylemiştik. Dilerseniz bu durumu biraz daha açalım. 

Yaşınız henüz çok genç olsa bile emeklilik planlamasını sonraya bırakmak pek doğru olmayabilir. Erken yaşlarda emeklilik hayatını düşünerek hareket etmek, emeklilik hedefi belirlemek yanlış bir şey değildir. Emekli olmaya yakın veya halihazırda emekliyseniz de bundan sonraki bilgilerden faydalanabilirsiniz. Burada sizden isteğim, emekliliği yalnızca ‘devletin, yeterince çalışan bireylere tanıdığı hak’ olarak görmemenizdir. Bu hakkı kendinize tanıyabiliyor olmanız finansal özgürlükle yakından ilişkilidir.

• Yaşam Tarzınızı Planlayın: Emeklilikte nasıl bir yaşam tarzı sürdürmek istediğinizi belirleyin. Seyahat etmek, hobilerle ilgilenmek veya daha sakin bir yaşam sürmek gibi hedefleriniz doğrultusunda ne kadar birikim yapmanız gerektiğini hesaplayın.

• Bireysel Emeklilik Sistemi (BES): Bireysel Emeklilik Sistemi, uzun vadeli birikim yaparak emeklilikte ek gelir elde etmenin bir yoludur. BES’e düzenli katkı yaparak devlet katkısından faydalanabilir ve birikimlerinizi değerlendirebilirsiniz.

• Diverse Portföy Oluşturma: Emeklilik için yatırımlarınızı çeşitli varlık sınıflarında (hisse senetleri, tahviller, gayrimenkul) dağıtarak riskinizi minimize edebilir ve getirinizi maksimize edebilirsiniz.

• Vergi Avantajlı Hesaplar: Emeklilik planlaması yaparken, vergi avantajı sağlayan hesapları kullanarak birikimlerinizi artırabilirsiniz. Örneğin, bireysel emeklilik sistemine (BES) yapılan katkılar, vergi avantajı sağlar.

• Erken Emeklilik: Erken emeklilik hedefi, daha genç yaşta çalışmayı bırakmak ve birikimlerinizi kullanarak hayatınızı sürdürmek anlamına gelir. Erken emeklilik için, yüksek bir tasarruf oranı ve sağlam bir yatırım stratejisi gereklidir.

• FIRE (Financial Independence, Retire Early) Hareketi: FIRE hareketi, finansal bağımsızlığa erken yaşta ulaşmayı ve erken emekli olmayı hedefler. Bu hareketin temelinde, agresif tasarruf ve yatırım stratejileri yatar. Gelirin büyük bir kısmını birikim ve yatırıma yönlendirerek, erken yaşta pasif gelir kaynaklarına sahip olmak amaçlanır.

Finansal Hedefler Belirleme

Kısa-orta-uzun vadeli hedefler belirlemek ve bu hedefleri gerçekleştirecek küçük hedefler belirlemek birçok konuda faydalı olduğu gibi bu konuda da oldukça faydalıdır. Belirlediğiniz hedeflerle bir yol haritası çıkararak bu yol haritasına göre hareket edebilirsiniz. Bu hedefler şu şekilde olabilir:

Kısa Vadeli (1 yıl içinde):

• Acil durum fonu oluşturmak

• Borçları azaltmak veya tamamen kapatmak

• Tatile gitmek için para biriktirmek

Orta Vadeli (1-5 yıl):

• Araba veya ev satın almak

• Yüksek maliyetli bir eğitime yatırım yapmak

• Düğün veya büyük bir kutlama için birikim yapmak

Uzun Vadeli (5 yıl ve üstü):

• Emeklilik için birikim yapmak

• Kendi işinizin patronu olmak

• Finansal özgürlüğe ulaşmak

Hedeflerinizi SMART kriterlerine göre belirlemek daha net ve ulaşılabilir hedefler koyma konusunda size yardımcı olabilir. Peki, nedir bu SMART kriterleri?

• Specific (Özel): Hedefinizin ne olduğunu, olabilecek en net şekilde ifade edin. Örneğin, ‘para biriktirmek’ yerine ’1 yıl içinde acil durum fonuna 60 bin TL biriktirmek’ gibi bir hedef belirleyebilirsiniz.

• Measurable (Ölçülebilir): Hedefinizin ne kadar zaman içerisinde başarıya ulaşacağını anlamak için ölçütler belirleyin. Örneğin, acil durum fonuna 1 yıl içinde 60 bin TL biriktirmek için her ay 5 bin TL biriktirmek, hedefinizin bir ölçütüdür. 

• Achievable (Ulaşılabilir): Hedefinizin gerçekçi olduğundan emin olun. Gelir ve gider durumunuzu göz önünde bulundurarak hedefinizin ulaşılabilir olup olmadığını belirleyin. 

• Relevant (İlgili): Hedeflerinizin uzun vadeli finansal planlarınızla uyumlu olduğundan emin olun. Uzun vadeli planlarınıza hizmet eden hedefler, sizi nihai hedefinize götürecek basamaklardır. Böylece hedeflerinize ulaşacağınıza dair inancınız artar ve motivasyonunuzu kaybetmezsiniz. 

• Time–bound (Zaman Kısıtlaması): Her bir hedef için belirli bir zaman kısıtı koyun. Böylece başarınızı ölçmeniz daha kolay olacaktır.

Sonuç

Finansal özgürlük hedefleyen biriyseniz iyi hazırlanmış bir yol haritasına ihtiyacınız var. Bolca araştırma yaparak bu yol haritasını çıkarabilir ve buna göre süreci yönetebilir veya gereken yerlerde danışmanlık alabilirsiniz. Finansal özgürlük gibi konularda finansal bilinç ve finansal okuryazarlığın da önemli olduğunu vurgulamakta fayda var. Özellikle finansal okuryazarlığınız yoksa finansal özgürlüğe kavuşmanızın pek de kolay olmadığının altını çizmek isterim. Çünkü finansal okuryazarlık yeteneği; bütçe yönetimi, borç yönetimi, tasarruf, yatırım, vergi bilinci gibi konuları kapsar. Finansal okuryazarlık yeteneği kazanmak için Finansal Okuryazarlık Eğitimi’mize katılmayı unutmayın!

‘Paranızı yönetmezseniz o sizi yönetir!’